روز سه شنبه مورخ 12/ اسفندماه/1393 در ادامه کلاسهای هفتگی ماموستا ملاقادر قادری در مسجد قباء پاوه درس دویست و هشتاد و هشتم تفسیر قرآن کریم (درس چهارم تفسیر سوره مبارکه کهف) با موضوع آیات 45 الی 59 ارائه شد.

در ادامه، درس مذکور جهت استفاده دوستداران و علاقمندان كلام الهي درج شده است.

کلاس تفسیــر قــرآن کـریـم توسط حاج ماموستا ملا قــادر قــادري

درس دویست و هشتاد و هشتم

درس چهارم سوره مبارکه کهف آیات 45 الی 59

*موضوع درس *

1) بحث پایان زرق و برق دنیا

2) زندگی، ثروت و اولاد زینت موقت دنیا هستند آنچه باقی می ماند باقیات الصالحات است

3) اعمال ما از صغیر و کبیر ثبت و ضبط میشوند

4) نباید با شیطان و افراد شیطان صفت همراهی کرد

5) خداوند متعال در مجازات افراد مجرم عجله نمی کند.

 

** ترجمــه­ آيـــات**

وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيمًا تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ ۗ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُقْتَدِرًا﴿45﴾

ای محمد(ص) دنیا و وضع کره زمین و زرق و برق آن را با حیات زودگذر انسانها مقایسه کن و حیات انسانها را با آبی که از آسمان نازل میشود و در اثر آن زمین خشک، سرسبز و خرّم و چشم ها را خیره میکند و بعد از مدتی خشک و به علف تبدیل و باد آنها را به این طرف و آن طرف پراکنده میکند تشبیه کُن. قطعاً زندگی انسانها هم به همین منوال است و خدا بر همه چیز قدرتمند است و هر آنچه را اراده کند همان خواهد شد.

الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا﴿46﴾

اموال و اولاد زینت و وسیله دلگرمی و اولاد امید والدین هستند ولی این زینت ها باز بقا و صفای همیشگی ندارند و آنچه برای انسان ماندگار و باقی و سبب نام نیک دنیا و رستگاری آخرت است اعمال صالح است که به عنوان باقیات و صالحات در هر دو دنیا هستند و نزد خداوند اجر و ثواب و پاداش بیشتری دارند.

وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى الْأَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا﴿47﴾

به یقین روزی خواهد آمد ما کوههای محکم و سر به فلک کشیده را نابود و از جا می کَنیم و به حرکت در می آوریم و تغییرات آشکاری در زمین خواهیم داد و این کره زمین به یک دشت و صحرای صاف تبدیل خواهد شد و تمامی مخلوقات زنده و در زمین جمع خواهیم کرد.

وَعُرِضُوا عَلَىٰ رَبِّكَ صَفًّا لَقَدْ جِئْتُمُونَا كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ ۚ بَلْ زَعَمْتُمْ أَلَّنْ نَجْعَلَ لَكُمْ مَوْعِدًا﴿48﴾

در آن روز همه مخلوقات در پیشگاه رب العالمین حاضر خواهند شد و طی یک پیام هماهنگ از سوی خداوند به همه آنها اعلام خواهد شد ای مردم همه شما مثل بار اول که شما را خلق کردیم و به شما گفتیم« أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ » دوباره زنده و جمع میشوید و امروز به شما می گوییم این واقعیت بود که به شما می گفتیم معاد و بعثت حق است اگر چه بعضاً به این تغییرات و تحولات اعتقاد نداشتید.

وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَٰذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا ۚ وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا ۗ وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا﴿49﴾

در این وقت حساس نامه اعمال به افراد عرضه میشود و به آنها اعلام میگردد بخوانید و بسیاری از انسانها با دیدن پرونده اعمال خود دچار ترس و وحشت می گردند و داد و فریاد بر می آورند وای این چه نوع پرونده ای است که تمامی اعمال ما از کوچک و بزرگ در آن ثبت و ضبط شده است و هر انسانی در زمان بلوغ تا لحظه مرگ هرکاری را که انجام داده است بدون کم و زیاد در نامه اعمال خود خواهد دید و به کسی ظلم نخواهد شدۀ.

وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ ۗ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ ۚ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا﴿50﴾

به یاد آور روزی را که به فرشتگان گفتیم بر آدم سجده کنید و تواضع نشان دهید همگی امر خداوند را قبول و برای آدم سجده تواضع کردند مگر ابلیس که از جن بود و فرمان خداوند را اجرا نکرد. ای انسانها موجودی چون ابلیس که در برابر خداوند ایستاد چگونه است که شما از او و ذریه و همفکرانش پیروی می کنید. اینها دشمن شما هستند انتخاب شیطان به جای خداوند رحمان بدترین راه و عمل ظالمانه است.

مَا أَشْهَدْتُهُمْ خَلْقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَا خَلْقَ أَنْفُسِهِمْ وَمَا كُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّينَ عَضُدًا﴿51﴾

ما ابلیسیان را در خلق آسمانها و زمین و در لحظه خلق خود آنها آگاه و حاضر نکرده ایم و جایگاهی نداده ایم و هرگز در خلق و ایجاد و نظم و اداره کون نیازی به گمراهان نداشته و از آنها بهره ای نگرفته ایم.

وَيَوْمَ يَقُولُ نَادُوا شُرَكَائِيَ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ مَوْبِقًا﴿52﴾

روزی و لحظه ای را به یاد آور که خداوند به افراد مشرک و منحرف و گمراه میفرماید: کسانی را به عنوان شریک من و معبود و فرمانبردار خود انتخاب کرده بودید از آنها بخواهید به کمک شما بیایند و شما را نجات دهند بفرمایید آنان را صدا بزنید قطعاً جواب نخواهند داد و این بندگان گمراه با معبودان باطل آنها فاصله زیادی با هم دارند و هر دو در گرفتاری مهلکی هستند.

وَرَأَى الْمُجْرِمُونَ النَّارَ فَظَنُّوا أَنَّهُمْ مُوَاقِعُوهَا وَلَمْ يَجِدُوا عَنْهَا مَصْرِفًا﴿53﴾

در این لحظات تبهکاران و منحرفان آتش دوزخ را مشاهده می نمایند و یقین و باور پیدا خواهند کرد در دوزخ خواهند افتاد و راهی به جهت نجات خود نخواهند داشت.

وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ ۚ وَكَانَ الْإِنْسَانُ أَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلًا﴿54﴾

در این کتاب آسمانی و این قرآن گرانقدر برای بنی آدم و تمامی انسانها در قرون مختلف هر آنچه لازم و نیاز بوده است از انواع مَثَل ها و قصه ها را آورده ایم تا شاید موجب درس و عبرت شوند ولی انسانها اکثراً غافل و مَست و به عقل خدادادی خود راضی و دارند در غیر مسیر الهی حرکت می کنند.

وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَنْ يُؤْمِنُوا إِذْ جَاءَهُمُ الْهُدَىٰ وَيَسْتَغْفِرُوا رَبَّهُمْ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمْ سُنَّةُ الْأَوَّلِينَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ قُبُلًا﴿55﴾

چرا انسانهای کافر و منحرف بیدار نمی شوند؟ و به خدای واحد ایمان نمی آورند. چه مانعی را در جلو راه خود می بینند چرا از قرآن کریم و دستورات رسول خدا پیروی نمی کنند و چرا از عملکرد گذشته خود اعلام پشیمانی و ندامت نشان نمی دهند و چرا نسبت به گذشته خود استغفار نمی کنند . منتظر چه هستند می خواهند در مسیر پدران منحرف خود حرکت کنند تا همان عذاب پیشینیان آنها نصیب آنان شود.

وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ ۚ وَيُجَادِلُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِالْبَاطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ ۖ وَاتَّخَذُوا آيَاتِي وَمَا أُنْذِرُوا هُزُوًا﴿56﴾

ما پیامبران را فقط به جهت راهنمائی و ارشاد بندگان خود مبعوث کرده ایم تا از طریق انذار و هشدار و بشارت و تشویق مردم را به راه توحید و فطرت دعوت کنند معهذا کافران لجوج کارشان مجادله و دفاع از باطل است تا خود را در برابر حق نشان دهند و آیات و برنامه حق الهی را به مسخره بگیرند.

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْهَا وَنَسِيَ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ ۚ إِنَّا جَعَلْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَفِي آذَانِهِمْ وَقْرًا ۖ وَإِنْ تَدْعُهُمْ إِلَى الْهُدَىٰ فَلَنْ يَهْتَدُوا إِذًا أَبَدًا﴿57﴾

چه کسی ستمکارتر و ظالم تر از این افرادی است که در برابر ارشاد و نصایح و دعوت به حق رسولان ایستادگی می کنند و روگردان میشوند و طریق مخالفت را می گیرند و گذشته خود را فراموش می کنند . ما به خاطر عناد و لجاجت این افراد روی قلب های آنان پرده هایی قرار داده ایم که توان درک و فهم حق را ندارند و دچار سردرگمی شده اند و گوش های آنها از شنیدن حق عاجزند و هر چه آنها را به راه حق دعوت کنید توان شنیدن و پیروی ندارند.

وَرَبُّكَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ ۖ لَوْ يُؤَاخِذُهُمْ بِمَا كَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ ۚ بَلْ لَهُمْ مَوْعِدٌ لَنْ يَجِدُوا مِنْ دُونِهِ مَوْئِلًا﴿58﴾

خدا و پروردگار تو ای محمد(ص) غفور و صاحب رحمت است و الّا اگر خداوند بخواهد آنها را زودتر مجازات کند تعذیب آنها برای خداوند خیلی آسان و سهل است ولی خداوند متعال هیچ عجله ندارد تا روز موعود به این امید شاید در این مدت تجدیدنظر و توبه کنند و در قیامت و وقت عذاب هیچ کسی یار و یاور آنها نیست.

وَتِلْكَ الْقُرَىٰ أَهْلَكْنَاهُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَجَعَلْنَا لِمَهْلِكِهِمْ مَوْعِدًا﴿59﴾

ما شهرها و روستاهای آنها را به جُرمِ ظلم و ستم ویران کردیم و محلی برای زندگی آنها نگذاشتیم و شما امروز آثار و باقیمانده روستاها و شهرها ی به جا مانده را می بینید و برای ساکنان و افراد مقیم در این روستاها و شهرها که زندگی میکردند وعده و زمان خاصی را عطا کردیم شاید پشیمان شوند و مسیر را به سوی خالق خود تغییر دهند معهذا دچار وسوسه شدند و راه شیطان را انتخاب کردند.

*** توضیح، نکــات و نتــایــج درس ***

توضیح آیات 45و46: در این دو آیه خداوند متعال به همه انسانها بخصوص کسانی که عاشق دنیا هستند و فقط در زندگی،دنیا را هدف قرار داده­اند و نسبت به خداوند و روز آخرت و برنامه رسولان بی­توجه و بعضاً مخالف­اند میفرماید: بدانید زندگی دنیا و اموال و اولاد همچون گیاهان فصل بهار اند که ظاهراً زیبا هستند ولی عمر آنها کم و بی بقا و کم دوام اند و تنها خداوند باقی و حیّ است و تنها اعمال صالح و باقیات و صالحات در آخرت برای انسان مفید و موثرند.

توضیح آیات 47 تا 49: در این سه آیه خداوند متعال به شروع قیامت و حسابرسی اعمال و نشان دادن پرونده و نامه اعمال انسانها و ایجاد تغییرات در کره زمین و نابودکردن کوهها و به حرکت در آوردن آنها و بسط و صاف نمودن کره زمین و زنده کردن مخلوقات از جمله انسانها و سایر صحنه های ترسان و مخوف و وحشت آور اشاره فرموده است و به صورت یقین میفرماید: بعث و معاد و حساب و حشر و محاکمه قطعی و حتمی است.

توضیح آیات 50 تا 53: این 4 آیه به پنج موضوع اشاره دارند: 1) اکرام خداوند به حضرت آدم و دستور به ملائکه به جهت و اعلام سلام و تواضع و سجده تکریم به آدم 2) مخالفت ابلیس و توبیخ انسانی که از این موجود پیروی می­کند و از این عنصر مطرود، ملعون و ناپاک اطاعت می نماید. 3) قطعاً هیچ موجودی در آسمان و زمین از ملائکه و انسان و جنّی و شیاطین در خلق آسمان و زمین دخیـــل و نقشی نداشتــه­اند 4) خداوند از افراد گمراه و منحرف و مضر برای جامعه در اداره کون استفاده نخواهد کرد 5) خداوند به صورت قطع اعلام فرموده است در قیامت فقط و فقط خداوند مالک و ناصر است و هیچکس توان ابراز وجود را ندارد مگر با اذن و اجازه خداوند.

بیان یک نکته :

آیا شیطان از جنس ملائکه است یا از اصل و طایفه جن؟ در بین مفسرین اختلاف است. در آیه 11 سوره اعراف خداوند متعال میفرماید: تمامی ملائکه و فرشتگان به امر خداوند به آدم سجده تکریم کردند غیر از شیطان و در آیه 50 فوق الاشاره میفرماید: به فرشتگان گفتیم به آدم سجده تکریم کنید همگی سجده بردند غیر از ابلیس چون از طایفه جنّی بود. اگر به متن آیه 11 سوره اعراف توجه کنیم نوع استثناء میرساند که شیطان از جنس فرشتگان است و اگر به مفهوم و مصداق آیه 50 درس دقت کنیم معلوم میشود که شیطان از طایفه جنی است ولی آنچه اصل است شیطان از طایفه جن است زیرا ملائکه معصوم­اند و فاقد شهوانیت و از هیچ ماده­ای خلق نشده­اند و به همین دلیل و حجت است اکثر بالاتفاق بزرگان و مفسران مسلمان معتقدند که شیطان از طایفه جن است.

توضیح آیات 54 تا 59: در این 6 آیه خداوند متعال به صورت اختصار به 8 مطلب مهم اشاره فرمــوده است که همه آنها برای ما و دیگران عبرت­اند به شرط دقت و پیروی و قبول آنها از جمله: 1) قرآن جوابگوی همه مسائل زندگی انسانهاست 2) کافران به ناحق با برنامه رسولان جدال می­کنند و جدال آنها ریشه­اش در جهل و هواپرستی و تقلید کورکورانه است 3) جای تأسف است برای انسانهایی که مخلوق خداوند رب العالمین هستند ولی از شیطان طرد شده پیروی می­کنند 4) عذاب و نزول بلا به دست خداوند است ولی خداوند عجله نمی­کند به این امید گنهکاران و کافران تجدیدنظر کنند 5) ظالم ترین فرد نسبت به خود در جامعه از نظر خداوند کسی است که به برنامه خدا و رسولان پشت کند و از هوا و هوس و طاغوت پیروی نماید. 6) خداوند قومی و افراد مشخصی از اهل مکه را به خاطر اِصرار آنها در کفر و الحاد و مخالفت آنها با برنامه رسول الله(ص) و عناد نسبت به آخرت و برنامه خداوند از رحمت و هدایت خود منع فرموده و آنها را مستحق این برخورد دانسته است. 7) خداوند غفور و رحیم است و باب رحمتش در شب و روز باز است و آمادگی دارد افراد عاصی و گنهکار توبه کنند و پشیمان شوند و درِ بابِ رحمت الهی را بزنند و به فطرت خود باز گردند و اعلام فرموده است همه کس می تواند برگردد غیر از افراد مشرک. 8) هلاکت بعضی از اقوام و افراد و تخریب شهرها و روستاهای قدیم مانند قوم عاد و ثمود و مدین و قوم لوط و نوح به این خاطر بوده که آنها به خود ظلم کرده اند و هلاک و تخریب قریه و شهرهای آنها به جهت درس و عبرت نسل های آینده بوده است.

وصلي الله تعالي علي سيدنا و مولانا محمد و علي آله و اصحابه و من دعا بدعوته الي يوم الدي