روز سه شنبه مورخ 22/ اسفند /1391 در ادامه کلاسهای هفتگی ماموستا ملا قادر قادری در مسجد قباء پاوه درس دویست و  چهاردهم تفسیر قرآن کریم (درس سيزدهم تفسیر سوره مبارکه توبه) با موضوع آیات 91 الي 100 ارائه شد.

در ادامه ، درس مذکور جهت استفاده دوستداران و علاقمندان كلام الهي درج شده است .

 

 

کـــلاس تفسیــــر قــرآن کــــریـــم  توسط حاج ماموستا ملا قادر قادري

درس دویست و چهاردهم

درس سيزدهم سوره مبارکه توبه  آیات 91  الی 100

 

** موضوع درس **

1) ادامه بحث تخلف منافقان از شرکت در غزوه تبوک 

2) بیان چند عذر شرعی که مورد قبول خداوند متعال قرار گرفتند               

3 ) بحث اعلام برائت نسبت به بعضی از مجرمین به ظاهر مسلمان

4) بحثی در خصوص مهاجرین و انصار و تابعین آنها                                                      

 

* ترجـــمه آيـــات *

لَيْسَ عَلَى الضُّعَفَاءِ وَلَا عَلَى الْمَرْضَىٰ وَلَا عَلَى الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ مَا يُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ ۚ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴿91﴾

بر افراد ضعیف و بیمار و کسانی که توان و امکان انفاق و همراهی مادی را ندارند اگر در جهاد و عملیات غزوه تبوک شرکت نکنند ایرادی بر آنان وارد نیست اگر عبادات و اقدامات و قول و عمل آنها درراستای دین خدا و اطاعت از برنامه رسول خدا باشد و در خیرات و انفاق درست عمل کنند و خداوند اهل عفو و مهربان است  .

 

وَلَا عَلَى الَّذِينَ إِذَا مَا أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَا أَجِدُ مَا أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ تَوَلَّوْا وَأَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَنًا أَلَّا يَجِدُوا مَا يُنْفِقُونَ﴿92﴾

و همچنین ایرادی بر کسانی نیست که به تو ای محمد (ص) مراجعت کردند و درخواست مرکب و وسیله سواری به جهت شرکت در غزوه تبوک نمودند و به آنان گفتید : عُده و امکانات سفر را ندارید و این افراد دیدند از شرکت محروم شدند به خاطر نبودن مرکب  و فقر مالی با چشمان پر از اشک و آه صحنه را ترک کردند .

 

إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَهُمْ أَغْنِيَاءُ ۚ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوَالِفِ وَطَبَعَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ﴿93﴾

ایراد بر کسانی وارد است که هم توان جسمی دارند و هم مالی اینها مستحق مواخذه اند چون توان دارند ولی با اجازه و بهانه های واهی از شرکت سرپیچی می کنند و خوشحال و راضی  هستند با خانه نشینان و زنان و افراد خانه نشین باشند خداوند بر دلهای این افراد مهر نهاده لذا از درک حقیقت و واقعیت محروم اند .

يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ ۚ قُلْ لَا تَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبَارِكُمْ ۚ وَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴿94﴾

منافقین در زمان برگشت شما به مدینه نزد شما میایند و نسبت به تخلف خود عذرخواهی میکنند به آنان بگو عذرخواهی نکنید ما به قول شما اعتماد و باور نداریم خداوند از نیت خبیث شما ، ما را آگاه کرده است و در آینده خدا و رسول شاهد اعمال شما خواهند بود و آنگاه می میرید و همه به سوی خداوند برمیگردید و خداونــد آنـچه را انجام داده اید از ریز و درشت آن شما  را آگاه خواهد کرد .

 

سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ إِنَّهُمْ رِجْسٌ ۖ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴿95﴾

آنان به محض برگشت به شما مراجعت خواهند کرد و با قسم میکوشند شما را راضی کنند از آنها صرف نظر و عذر آنها را بپذیرید به قسم و حرف آنها مطلقاً توجه مکن و برای آنان ارزشی قائل مشو اینها جمعی نجس و خبیث و پلیدند و جای آنها به خاطر جرایمی که مرتکب شده اند جهنم است .

 

   يَحْلِفُونَ لَكُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ ۖ فَإِنْ تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَرْضَىٰ عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ﴿96﴾  

آنها برای شما قسم یاد میکنند تا از آنها راضی شوید . ای محمد (ص) اگر شما تحت تاثیر آنها قرار بگیرید و از آنها راضی شوید و عذر آنها را قبول کنید به درستی خداوند از آن قوم فاسق راضی نخواهد شد   .

 

الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ﴿97﴾  

اعراب بادیه نشین در پذیرش کفر و تعصب و حفظ فرهنگ غیر دینی شدید ترند و به آن هم به  سبب نا آگاهی از برنامه و وعده الهی است  و خداوند علیم و حکیم است   .

 

وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ ۚ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴿98﴾  

بعضی از این بادیه نشینان آنچه را انفاق میکنند غرامت و خسارت میدانند و در انتظار حوادث دردناکی برای شما هستند ولی حوادث دردناک برای خود آنهاست و خداوند شنوا و داناست نآنچه.

 

وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ قُرُبَاتٍ عِنْدَ اللَّهِ وَصَلَوَاتِ الرَّسُولِ ۚ أَلَا إِنَّهَا قُرْبَةٌ لَهُمْ ۚ سَيُدْخِلُهُمُ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴿99﴾

و بعضی دیگر از اعراب بادیه نشین به خدا و روز آخرت ایمان دارند و آنچه را انفاق میکنند مایه تقرب به خدا و دعای پیامبر میدانند . ای رسول بیدار باش این اقدام اینها مایه تقرب آنها به خداوند است و به زودی خداوند رحمت خود را نصیب آنان خواهد کرد به یقین خداوند آمرزنده و مهربان است

 

وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ﴿100﴾

سابقین و پیشگامان صدر اول از مهاجرین و انصار و کسانی که به نیکی از آنها پیروی کردند خداوند از آنها خشنود و راضی است و آنها نیز از خدای خود خشنود و راضی خواهند شد خداوند متعال برای این افراد ( مهاجرین و انصار و پیروان صادق آنها ) باغهایی برای آنان فراهم ساخته است که نهرهایی از زیر درختان آن  جاریست و جاودانه در آن خواهند ماند .

 

** توضيح و تفسير آيات **

توضیح آیات 91 و 92   : مفاد این دو آیه در خصوص متخلفین معذور است (که به خاطر عذر شرعی‌که داشتند از قبیل مریضی ، پیری ، کوری و نداشتن مالی که بتوانند به وسیله آن امکانات مورد نیاز سفر را فراهم کنند) خداوند متعال میفرماید: عذر این افراد مقبول و ادعايشان  مسموع و ایرادی متوجه آنها نیست.

 

توضیح آیه93 : خداوند متعال در این آیه عذر سایر افرادی را که توانمند و غنی و سالم بوده‌اند رد کرده و اعلام فرموده است عذر آنها غیر مقبول است  و عذر آنها ،  بهانه واهی و دروغ بوده و به همین خاطر است  مهر نفاق بر قلبهای آنها زده شده که  دیگر حق و باطل را تشخیص نمیدهند.

 

توضیح آیات 94 تا 96 : در این سه آیه به پیامبر اسلام (ص) امر و اعلام شده است بعد از برگشت به مدینه منوره اگر متخلفین دروغگو نزد شما آمدند و عذرخواهی کردند آنها را رد و به صورت قطع  و جزم به آنها تذکر دهید که خداوند ، پیامبرش را آگاه کرده که شماها صادق نیستید. لذا سوگند و عذر آنها را رد کن و با آنها رابطه ات را قطع نما و به آنان بگو در آینده خداوند متعال و رسولش اعمال شما را خواهند دید و سپس در آخرت به اعمالتان رسیدگی خواهد شد . 

 

توضیح آیات 97 تا 99 :  در این سه آیه به مشخصات و صفات اعراب روستایی و بادیه نشین اشاره شده است و افراد بادیه نشین عصر رسول خدا را به سه گروه کافر ،  منافق شدید و متعصب و سرسخت و مومن و معتقد به آخرت تقسیم نموده است . این گروه سوم هر نوع انفاق و احسان را فقط به خاطر خداوند متعال انجام میدهند و با این عمل خود رحمت خدا را نصیب خود کرده‌اند . 

 

توضیح آیه 100 : در این آیه خداوند متعال اهل ایمان و پیروان پیامبر اسلام را به سه گروه تقسیم کرده است . ( مهاجرین ، انصار و تابعین صادق مهاجرین و انصار ) 

 

**** نکــات و نتــایــج درس ****

 

  1- از اسلام همواره سربازانی پاسداری کرده‌اند و در وقت حساس  برای دفاع از اسلام اشک عشق به جهاد ریختــــه‌اند . در عصر نبوت کسی به پیامبر اسلام(ص) مراجعت کرد و گفت : زمینه شرکت در غزوه تبوک را برایش فراهم کنند پیامبــر اسلام فرمود : فعلاً امکانات نداریم که مرکب و وسیله سفر را برای شما فراهم کنیم این  صحابی جلیل القدر با شنیدن این خبربا دلی آکنده از غصه و چشمانی گریان از محل خارج شد . پیامبر اسلام(ص) در جواب این عشق وعده فرموده و میفرماید : بعضی افراد هستند که در جهاد شرکت نکرده‌اند و از خانه و کاشانه خود خارج نشده‌اند ولی در اجر و پاداش و ثواب همچون مجاهدان جبهه‌های نبرد هستندزیرا « اِنَّمَا الاَعمَالُ بِالنِّیَّاتِ » .

 

2- برخورد با افراد متخلف جزو مرز عقیده است نباید نیکوکار و بدکار و محسن و مسیء و خادم و خائن یکی باشند قرآن کریم به پیامبر اسلام(ص) میفرماید : بر سر قبر منافقین و کسانی که مرتکب جرم و خیانت شده‌اند نروید و عذر آنها را قبول نکنید و اجازه شرکت در جهاد و همراهی و حضور در جبهه را به آنها ندهید .  این برخورد برای متخلفین درس و عبرت و برای نیکوکاران دلگرمی و امید شد.  در حکومتداری هم نرمش و تواضع لازم است و هم قاطعیت و برخورد شدید .

 

3- از نظر قرآن کریم مومنین واقعی که خداوند متعال از آنها اعلام رضایت کرده است سه گروه اند 1- مهاجرین 2- انصار از اصحاب پیامبر اسلام (ص) 3- تابعین صادق.

 

4- مفهوم اصحاب و مهاجرین و انصار و تابعین از نظر لغت و اصطلاح و جایگاه آنها : 

اصحاب :  جمع صاحب و در لغت به معنی رفیق و همراه است و از نظر شرع و عقیده دینی  به کسانی اطلاق میشود که به رسالت پیامبر اسلام ایمان آورده  و با رسول خدا همراهی کرده‌اند و با همان عقیده و ایمان از دنیا رفته‌اند .

 

مهاجر : در لغت یعنی کوچ کننده از محلی به محلي دیگر و از نظر قرآن کریم و سنت پیامبر بزرگوار اسلام به کسانی از اهل ایمان اطلاق میشود که در صدر اول به خاطر عقیده و دین از مکه به حبشه و مدینه منوره هجرت کردند .

 

انصار : جمع ناصر و در لغت به معنی کمک کننده و یاری دهنده است و از نظر قرآن کریم و سنت نبوی به افرادی اطلاق میشودکه قبل از هجرت پیامبر اسلام و بعد از هجرت آن بزرگوار به مدینه منوره ،  به یاران و همراهان پیامبر اسلام صادقانه کمک و مساعدت مادی و معنوی نموده اند .

 

تابعین : جمع تابع و در لغت به معنی پیرو و مطیع و دنباله رو است و از نظر قرآن کریم و سنت نبوی به کسانی گفته میشود که صددرصد دنباله رو و مطیع و هم خط مهاجرین و انصار و تابع راه رسول الله(ص) باشند . 

 

 

« وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ »

 

« وصلي الله تعالي علي سيدنا محمد و علي آله و اصحابه و من دعا بدعوته الي يوم الدين »